सन्माननीय वाचक

Sunday, May 16, 2021

☘️...भेट आखेदीची...🌿

☘️...भेट आखेदीची...🌿
ही गोठ अंदाजपंचे १९८१ सालची आसलं,म्या पाचईत व्हतो! चवथीला वचप्याच्या साळत केंद्रात पयला आलो व्हतो.म्हणूनशान,मंग मला पाचईत तालुकेच्या ठिकाणी आंबेगावच्या बोर्डिंग ला ठिवला व्हता.घरापसून लांब रहायचा पयलाच परसंग! कोणीं वळखी पाळखीचा नाय,सकाळूच गाडगीच्या नळाव गार पाण्याना,आंघुळी करायच्या.आण नेहरीचा भाकर तुकडा साळच्या टायमाला थेट ज्यावानच असायचा !त्यात माही येगळीच पंचाईत झाल्याली.
बाजरीच्या भाकरीना  मला वकाऱ्या व्हयाच्या.!! 
तव्हा माह्या म्हताऱ्या आयची बहेन तिथं आंबगावातच रह्याला असायची,तेंच्याक माह्या आयना, नाचण्याचा पीठ दिल्याला असायचा... रोज्च्याला द्वान टायमाच्या द्वान भाकरी तेंच्या घरींवून जाऊन आनाया लागायच्या.! 
पुढं परत ईरणक मावशी आमची सयपाकींन भाकर करुन देया लागली.
ज्यावणाच्या टायमाला पोरांबरबर बसून ज्यावायचा,आन् मंग चुलत्याना दिलेल्या शबनमच्या थैलीत,सारा दप्तार भरुन साळत जायचा.ह्या असा रोजचाच चालू व्हता.

आजा मास्तर व्हता,चुलताय बी मास्तर,एक चुलता गुरुप गरामपंचायतीचा उप-सरपंच,अन धाकला चुलता पुणेच्या हापिसात कारकून व्हता..

पण महा 'दादा' (म्हंजे माहा बाप तेन्ली चुलतं,मावळणी,भावकीतली सारीच मंडळी ही दादा म्हणायची.!तव्हा तिच सवय मलायबी बारीकपणी लागली,अजूनपोहोतोर हाये.म्हणून दादाच म्हणायचो!.) 
तव्हाच्याला घरीं श्यात करायला कोणी नसल्याना,तेच घरी रायलेलं.
म्हतारी आय एकदा म्हंगालेली मला चांगला आठवताय,समदीच पोरां शिकून नौकरकीच्या माग लागली तं ह्या वाडवडलांची जूमीन मोठ्या हिकमतीना टिकावलेली ४२ एकार जागा- कसायची कॉना.मंग ती जबाबदारी यांच्यावर आली...म्हंजे आमच्या दादांच्या खांद्यावर राह्यली.त्येन्ली चवथीच्या शिक्षणा पाठी,नांगराचा मुठ्या हातात धरावा लागला.तो आम्ही नौकरकीला लागस्तवर काय सोडला नाय.!!

तसा आमच्या गावात आमचा घर म्हंजे शिकला सवरलेला..
समजायची,लोकान्ली येगळा आदरभाव वाटायचा,आजही तो तसाच हाये! 

मी माह्या बापाच्या पोटी त्याचा चुलता म्हणून नावकरी जलमाला आलोय,
असा तव्हा सांगायची.आमच्या दादाच्या चुलत्याचा तेंचेव लय जीव व्हताss म्हणून मी तेंच्या पोटी जलामलो.!

आम्हाली बुधवार म्हंजे सणवार असल्यासारखा दिवस,त्या दिशी आंबगावचा बाजार असायचा! माहा दादा त्या दीशी हमखास गावाकुन दादा,नायतं आय बाजारा येयचीच.
आन् येतांना,कायतरी चांगला चुंगला खायाला घीऊन इयेची...लय आनंद वाटायचा,बाजाराच्यादिशी सकाळचीच शाळा असायची,ती ११.०० वाजता शाळा सुटली.का मंग दिवसभर बाजारकऱ्यांबराबर बाजारात,माग माग फिरायचा.घरी जाताना दादा,शेंगोळी,भेळ खायला द्यायचा.आन् २/- रुपये द्यायचा ते पुडच्या बुधवार परेंत पुरायचं,त्यातलं बी चारआठाने जवळ राह्यचं.सस्तायी व्हती तेव्हडी तव्हा!..परतेक सणासुदीला सुट्टी मिळायची,द्वान कोसाचं आंतर,आरदेक्षा तासात घरी पोचयचो आम्हीं,घरीं जायचा म्हणल्यावं, दम कोनालाहे आमी गावातलं चार-पाच जण पोरां व्हतो,जे पळतच निगायचो,,,कां दोन उड्यातच कळंबय गाठायची ! 

त्या साली बुधवारीच आखेदी आली व्हती,साळला सुट्टी व्हती ! मंगाळवारीच सांजच्याला शाळा सुटल्यावं,घर गाठला व्हता.घरी गेलाका एकतर पोरांबरूबर ख्याळायचा नैतर गुरांक जायचा ! त्या दीसी उठल्या उठल्याच आय म्हंगाली ..
'बा रं !'आता आज तुला सुटी हाय! त तू आज गुरांक जा,तुहा बाप बाजारा जाईल.!
म्या म्हणला - बरं बरं,जातो म्या गुरांक..!
गाया,म्हैशी,बैलां वासरा घीऊन गवणींना सायरमाळाक चाललो व्हतो,बरूबर अजून दोघ-तिघ गायखं दिसलं,म्हणला आता जोडीला हायेत, त्या बरा झाला...येळ चांगला तरी जाईल.गुरा माळच्या सवकं केली अन गप्पा माराय म्हणून तेंच्याक गेलो.! तं ते सारं गडी नई नई कापडां घालून आलेलं.म्हणून ईचारला काय रं साऱ्यांनी नई कापडा घातल्याथी ?
तवा कळला का ब्वा आज *आखेदी* हाये,,,म्या म्हणलो आसुंदया ! आन गडी लागलं ना चिडवायला..
आरं काय,आज सनसुद हाये,आमी बग कशी नई नई कापडा घातल्यात,तुला त कायबी नाही बी,तुला आणली बी नसतील बोहत्येक...
बराच येळ इच्यारात खाली मान घालून,काठी टेकवून,अंगठ्यानी रिंगाण करता करता एक पायाव उभा राहून ऐकून घेत व्हतो.आन् ते गडी चिडीला लायीत व्हते.
म्या तेन्ली सांगाटला ! माहा दादा गेल्यात बाजारां,तवा येतानी आण्णारेत रं ! वायीच दम काढा ! ह्या म्या आपला अंदाजपंचे ठोकून दिला.
आन मी बैल वर वालाकं आल्थी म्हणून वळवायला निघून गेलो.मनात इचार येत व्हतं,खरंच असा होईल,
दादा मला नई कापडा आणतील,
तेंच्याक एवढं पैसं आसतील कां?..असं एक ना अन्येक ईचार...
नेहरीचा वक्थाला,गुरा जोगावली व्हती-छबिल्या,मुंगळा,भोरी,पितांबरी म्हनस्तवर गुरांनी गवणीची वाट धरली व्हती...
आयना गुरा गोठ्यात बांधली,मला म्हणली 'बा' चल भूक लागली असलं ना हातपाय धिव अन जेवून घी!!. म्या तसा पडयच्या दारातूनच ईचारला,
आयेss 'दादा,आलाय काबाजाराकुंन' तसी ती म्हंगाली, हां... कवाच आलतं ते,चिमा नानाची तमाकू आनलेय ना ती देया गेलत...
मला कधी एकदा दादाला ईचारील असा झाला व्हता,मी पळतच बोळातून चिमानानाच्या घरी गेलो त तिथं 'दादा' नव्हता.हिरमुसला होऊन तसाच परत फिरलो.
पाटलांच्या दारात दादांच्या वहाणा दिसल्या,म्हणून कानोसा घेतला...
पाटील - मंग कवाशिक आला बाजाराकुंन,आणला ना समदा..
दादा - हां,आणला ना,जातो आता घरी पोरां ज्येवायची थांबली असतील..
म्या मागच्या दारात ठिवलेल्या बादलीतल्या पाण्यानी हातपाय धिवताना 'दादांला' घरात जाताना पायला.आई ज्यावणाची ताटा करीत व्हती.त्याचा आवाज बाहेर येत व्हता.
आणि आत जाऊन पाहतो तं काय नवालच; माह्यासाठी पाट ठिवला व्हता,निरांजान लावून ववाळायचा ताट पण केल्याला होता, आन् दादानं माह्यासाठी लांब हाताची तांबडी बंडी,,,आन् लेंगा आणला होता.
अगुदर म्हताऱ्या आयना,मग आईंना,दादांनी मला ववाळला,
मी नावकरी हाये ना.!पॉट भरुन पंगतीला पोळ्या खाल्या,जेवलो,नई कापडा घातली,आणि 'दादांना' 
कडकडून मिठी मारली...

त्यांचे मायेचे हात माझ्या पाठीवर फिरत होते.तोच स्पर्श मला सांगत होता जणू,खूप शिका,खुप मोठां व्हो!,सगेसोयरे,पाव्हनेरावळे जपा,
गरजूंच्या उपयोगी पडा,इतका आनंद झाला होता म्हणून सांगू,माह्या डोळ्यांतला आनंदाचा पाणी वघळत व्हता.त्ये काही केल्या थांबतनाच!.
आन् आम्हा बाप लेकांची भेट पाहून चुलीपाशी जेवताना आईचा पदर तिचेच डोळे टिपत होता...

सोतः काबाडकष्ट केलं आन् पोरान्ली,
शिक्षाण,कपडंलत्तं काही कमी पडू नये,म्हणून खस्ता खाणारा माहा 'बाप' म्या अनुभवत होतो...

स्वतःला काही नसलं तरी चालेल पण 
मुलांनी शिकलं पाहिजे,मुलांना शिकवलं पाहीजे,चांगले संस्कार केले पाहिजेत,अंगीकारले पाहिजेत,हिच संस्कृती आणि शिकवण जोपासण्याचा प्रयत्न मनापासून करतोय...

दरवर्षीप्रमाणे आजचाही दिवस खास दादांसाठी...
🙏💐💝💐🙏
गणपत ® कोंढवळे,कळंबई.©
🌼💐🌼💐🌼💐🌼💐🧡

स्नेहीजनंहो आपणांस अक्षय तृतीयेच्या हार्दिक शुभेच्छा...💐🙏💐



Tuesday, April 6, 2021

उभड

*ऊभड*
पहाटीचं चार पाच वाजलं आसतील. समदीकं आंधारभिनुक व्हता. आघोटीचा मयना असल्यामुळं मधीमधी बेडकाचा तं मधीमधी वाय्राचा आवाज घुमत व्हता. कालच पका पानी पडुन गेलता. मी आन महा भाव दिन्या वटीवं झोपलो व्हतो. घोंगडीच्या दुंद्या मुळं गार काय वाजत नवता. पन मदी मदी फुटलेल्या कवलातुन पानी खाली घराच्या भोईव पडत व्हता.
  तुमालि म्हणुन सांगतो, याच मागच्या मयन्यात आम्या गेटाच्यावाडीतून घर उस्तरुन वागमाळाला आनला व्हता. म्हंगालं चंद्र्या केड्याचा आन मा्हया घरच्यांचा पटंना म्हणून घर इकडं बांधला व्हता. 
 तुमालि काय सांगू, म्हंगालं सांचेपहार झाला का वाघमाळाला वाघ ईयचं. समद्या  बाजुला रान आन  महा एकट्याच मधी घर. सांचेपहार झाला का मंग मानुस काय जनवार पन नद्र पडायचा नाय. तेवडी पलीदा घेऊन खेकडा उजाडाया मानसा दिसली त दिसली. नाय तं निसता आंधारभिनुक. म्या आपला दिवस मावळाया गेला का मी चुल सोडयचोच नाय. आन आशा जागेत माह्या भावाना दम क्याला व्हता घर बांधायचा. आन गड्याना दाखावला ना बांधुन.
  हा तं मी वटीवं घोंगडीत मुर मारुन झोपलो व्हतो. आन अचानक महं पाय वलं वलं व्हया लागलं. म्या ईचार क्याला कवलातुन थ्वडा गळत आसंल पाणी. म्या पाय दुसरीक सारलं तं  लईच वला वला लागला. म्हणुन म्या तोंडावरची    गोदडी काडली. बायेर आजुनय पानी पडत व्हता.
मफल्याला भ्याव वाटला व्हता. तवर आमच्याकं लाईटय नवती गेली. समदा कारभार बत्तीवं. म्या आंधारतच आगपेटी उनगाया सुरु क्याला. उनगता उनगता माहा डोकाच भितीला आपाटला. पका मोठा गुळुंब आलता. म्या तसाच आगपेटी उनागली. तिथच बत्तीय व्हती. म्या पेटवली आन पघतो तं काय वटीवं भोईतुन पाणेचं ऊभड. आगंबाबव.... 
म्या आयला हाक मारली " आय पाणेचं उभंड निगालंत ऊखळापशी"
माही आय आली आन पायला तं पानी पार भाताच्या कनगीकं चालला व्हता.
आयना माह्या भावाला हाक मारली, " ये दिन्या उट, इथं समदं दानं भिजाया आलंत "
  महा भाव तडफड्याना उटला. त्याना पायला आन त्याला समाजला का जोत्यात भर कमी पडली म्हणुन पानी वर आला.
 माह्या आयना घमेला आन बुतारा घेतला आन पाणी भराया लागली.
माहा भाव ऊबडात एका हाताना दगड टाकित व्हता आन  एका हाताना पहारीना धाव बुजवीत व्हता. आन मी आपला भीजलेल्या भाताच्या कनगीकं पाहुन एका हाताना डोळं पुसीत व्हतो.

रामदास लोखंडे
आहुपे ता आंबेगाव जि पूणे
८०९७६२९०२८



Friday, September 18, 2020

साकारखांडीतला मोहाळ



एक दिवस साळा भरल्या भरल्या बाळ्याना बातमी आणली का"तिकडं मान्हे-याकं जाताना साकारखांडीत आंब्याला पका मोठा मोहाळ हाये, त्याला इतकी मॉध हाये का खालून हेरला तरी आशी चमचाम करीतेय. बाळ्याना तेच्या मामाच्या इकडं जाताना मोहाळ हेरला व्हता.
त्या आयकून आमच्या त्वाँडाला पाणीच आला कवा जावून मोहाळ काडीतोय आसा झाला व्हता.
मंग आमी सुटीच्या दिवसाची वाट पहेत रहिलो,नहीतं एखादा मधीच मोहाळ काढून न्याचा आशी शंका वाटायची.
शेवट आईतवार उजाडला बाळ्या, मी आन् शिवा ना जायेची तयारी केली .पण आमचा बोलना मव्हा धाकला भाऊ जाल्या ना आईकला आन् तो बी आमच्या मागं लागला. बरं त्याला नै नेवा,तं तो मव्हा नाव दादाला सांगल.मग दादा मव्हा ज्याम रोग काढील म्हणून जाल्यालाय संग घ्याचा ठरावला.
गावाबाहेर निघता निघता मधीच तुकामामाना ईचारला," पोरांनो कुढं चाल्ल्यात ईकडं?" तवा त्याला सांगितला का यरी आलोय इकडं ईलायती चिचा खाया.त्याला खरा सांगितला आस्ता तं त्याना लगेच दादाला सांगितला आस्ता तुही पोरा कुढं गेल्यात त्या.
शेवटी बराच लांब चालत गेलेवं त्या आंबेच्या झाडापशी पोचलो. वर पहिला तं मोक्कार मोठा मोहाळ.एवढा मोठ्ठा मोहाळ तवर आम्या पहिलाच नव्हता.तेची मॉध ऊन पडलेमुळं चमचाम करीत व्हती ( माश्या चमकायच्या पण तवा आमी लहान,काय कळाताय वाटला मॉधचंय).
बाळ्याना मोहाळ पहिल्यापसून तीनचार दिवस होवून गेलं तरी मोहाळ तसाच व्हता,कोणा काढला नही म्हंजे कोणा त्या पहिलाच नही,कोणाला दिसलाच नसंल म्हणून आमी खुशीत होतो.
तवा आंबेच्या झाडाला आंबं लागलं व्हतं, कोय बरीच मोठी झाली व्हती. बाळ्या न् शिवा डेरींग करून झाडावं यंगलं. तेनी आंब्यांचं तीनचार घड तोडून आमच्या हातामंधी दिलं. आन् जाल्या न् मी माश्या झोंबू नै म्हणून लांब जावून उभा रहिलो. बाळ्या म्होरं आन् शिवा तेच्या मांग गेला.बाळ्या डायरेक मोहाळापशी गेला पण मोहाळ कसा काढायचा ह्या त्याला समजंना.मंग त्याना डॉका लावला,आंब्याचा टघळा तोडला अन् त्याना माश्या हुसकाया लागला अन् जवा माश्या उठल्यात.
जशा माश्या पहिल्या तसा ज्याल्या न् मी चिंगाट सुटलो. हातातलं आंबं कुईकं तं काय कुईकं. बाळ्या न् शिवा तं आंबेवं खुटाकलंच. तेन्ली सुचंनाच काय करावा दिल्या निम्या भागातूनच उड्या हानून अन् जवा पळाल्यात. आमी पुढं पळतोय आन् माश्या आमचे डोक्यावं. बाळ्या ताटम व्हता तो आमच्या पुढं पळायचा.ज्याल्या बारीक तो मागं रह्याचा. त्याना आमच्या डोक्यावं पक्या माश्या फिरताना पहिल्या का घाबरून पका आरडायचा मंग बाळ्या त्याला घ्याला मागं जायाचा. पळता पळता वाटातच लहान्या नाच्या चा झाप लागला. तिथं लपाया गेलो तं मोहाळाच्या माश्या पहून त्यानाय आमाली श्या दिल्या, हुसकून दिला न् दार लावून घेतला.. परत गावाकं पळाया लागलो .वाटात एक म्हतारी भेटली तीनाय भाड्या भडव्या केला ,चारदोन श्या दिल्या. आमी पुढं पळतंच व्हतो. शेवटी मास्तर मामाच्या ईहीरीपशी आलो . तिथं मोकार निरगुड्या होत्या. पळता पळता निरगुडीचं टघळं तोडलं न् मग माश्या हुसाकल्या. पळून पळून मराठी शाळेत येवून दम खाल्ला तरी तिथवर तीनचार माश्या आल्या व्हंत्या. मग आपला काय चुकला येचेवं बोलना सुरू झाला. मी म्हणलो,"जर आपुन एक मोठी प्लास्टीकची पिशवी नेली आस्ती तं आक्ख्या माश्या पिशवीत धरल्या आस्त्या आन् मंग मॉध कढता आली आस्ती. मव्हा ईचार सगळेन्ली पटला. आन् बाळ्याना लगेच माश्या हुसकाया नव्हत्या लागत म्हणून सगळेनी त्याला येड्यात काढला.
     बाळेच्या कपाळावं आन शिवाचे व्हटावं यक यक माशी झोंबली व्हती. शिवाना जशीकाय तंबाकूच धरलेय त्वांडात आसा वाटायचा😂. आन बाळेच्या कपाळावं पक्का निबार टेंगूळ आला आसं. त्या पहून आमी पॉट धरूधरू हासलो व्हतो.मंग तेंच्या घरी जाऊन आम्या सगळेनी सांगितला का ह्या पडल्यात म्हणून. नयत घरचेनी सगळेलीच ज्याम कुथावला आसता. 😂 बाळ्यान शिवा तीन चार दिवस साळातच नय आलं.

लंय दिवस ही गोट आम्या कोणालाच सांगितली नै.🤦‍♂ काय सांगावा घरी माहीत झाला त आमाली कवाय हागवतील आसा वाटायचा.😤
थोडी समज आल्यावं समाजला का आपण त्या तवा आमी ज्या मोहाळ काढाया गेल्तो तशी मोहोळा लॉका रातच्या टायमाला काढाया जात्यात. आन् आमी दुसरी- तिसरी च्या वर्गात आसताना सकाळच्या पाहारी *आघा* काढाया गेलो व्हतो.😂😂😂

- ज्ञानेश्वर शांताबाई विठ्ठल गभाले (वारंघुशी)



Thursday, June 18, 2020

पावसाळची साळा

गोट सांगणार- नितीन तळपाडे 




Thursday, May 28, 2020

संवर्धन आपल्या भाषेचे - वेबिनार





बाबा - त्वा परत या पयजे

*बाबा - त्वा परत या पयजे*

       साळाला सुट्या लागल्या. मी ज्याम खुस. आजेच्या मांग नळीकून फिरता यईल म्हणून. आज्याबरबर फिराया मला पुरी मज्या येची. कंदी यकदाश्या सुट्या लागथील आसा मला व्हयाचा. मी आमच्या घरात समद्यात बारीक. मंग आजाय मला पक्का जीव लावायचा. रानातून काई आणला का पयला मला द्याचा. आन मी नसलो तं मया वाट्याचा काडून ठुवायचा. आमचा आजाय लय उदेगी. सदानीत काई ना कई करीत रयाचा. म्हतारा झाला आसं पण कामाला लय ताटम. मला कयाचा कळाताय पण सगळीच लॉखा म्हणायची. मी काय पयलीला आसं तवा.
     आमाली भातय कमीच व्हयाचा तवा. नळीकं नागलीचा आन वरयचा दळा रयाचा. पोंडीचे आंब्याकूण नागली रयेची आन शेंदरे आंबेचे बाजूला वरय.
      राच्ची ज्यावना चाल्ली व्हती. आईना तयेवरलं भजे केलं आसंत. मला ज्याम आवडायचं. मी ज्याम चईना खाई आन भाव तेच्यातला कांदा काडून टाखायचे मांग लागला आसं. त्याला कांदा आजीबात नसं आवडंत. ज्यावता ज्यावत म्या बाबाला म्हणला, "बाबा, उंद्या मला नळीक नी भरका त्वे बरबर." बाबा म्हणाला, "हा." मी ज्याम खुस झालो. आन मया डोक्यात उंद्याचा पिचेर सुरू झाला. 'उंद्याकं मी बाबचे मांग नळीक जाईल. कडवान कराया लाकूड आनील. गलवरीला ख्वाड आनील. आन बाबाना मॉळ काडला का पक्की मॉद खाईल. म्हजी मला पिशी नेया लागंल. नयतं टोपीतच आणू. नयतं किटलीच घेवून जातो.' पिचेर पाता पाता हात थाटात तसास पार सुकत आला. तेवड्यात आय ह्यापाकली,''काय मटक्यावानी करीतोय. घी ना खाऊन त्या. '' मवा पिचरच मॉडला. थाटातला दाळ भात आन यक रयेल भज्या खपावला आन मोरीत जाऊन हात धिवलं. सगळेंची ज्यावना झाली आन आमी गोद्या टाखून कलांडलो. आन गोधडीतंच मवा परत आपुरा पिचेर सुरु झाला. पिचेर पाता पाता कवा झॉप लालगी कळालाच नय...
         कप बश्यांचा आवाज या लागला आन मी खाडबाडून ऊठलो. 'च्या' संपून जाता का काय म्हणून. आईचा ध्यानंच म्याक, "व्हय त्या त्वांड धिवून ई. चाला लगेस च्या प्याला." घाई घाईत मोरीत ग्येलो. टॉपात पानी व्हताच.कसातरी त्वांड मुरथाळावला आन च्या प्याला चुलीपुडं यवून बसलो. च्या मंदी राच्ची चपाती खाली. आन तेवड्यात मॉवाल्या ध्यानात आला, बाबा तं काय कुडं दिसंना... बयेर जावून पयला... नय... लवालाय पयला... नय... चिचाखाली ग्येलो... तिडंय नय... मी पार रडीवं आलो आन परत घरात ग्येलो. आयला ईच्यारला, "आई, बाबा कुडंय?" "नळीकं" यका सब्दात आयना सांगितला. "आन मला न्यानार व्हता ना नळीकं?" मी आयला परस्न कराया लागलो. आय सैपाकाच्याच नादात व्हती. म्या परत ईच्यरला,"कयाला ग्यालाय?" "आन ती दगडीच्या पानेची पोंडी वडाया घेतलेय ती." मॉवाला राच्चा पिचेर सुरू व्हयेचे आंदिच 'खपला' म्हणून नाव आला. मॉवाला पार हुरदाच भरून आला. पण कोणी पयेल म्हणून मी लवाला जाऊन मुकाटच बसलो. मवालं डोळं पार पाण्याना भरलं आसंत. बरास टाईम मी लवालाच बसलो आसं. आईना वळाखला याला काय झालाय त्या. आन मला हाक मारली,"जालिंदर, नळीकं जायेचे का?" मी चपापलो आन आईकं पयला. "त्वा दादा जाथंत नळीकं जायेचे का?" म्या लगेस हा म्हणून दिला आन दादाचे मांगं नळीकं निंगालो. शेवटी पिचेरची सुरवादी झाली.
        लाल रंगाची मईवाली हाप ईजार. ती ढिगुळ म्हणून करगोट्याला काडीचा पिरगुटा देयेल. मांगचे बाजूना पार ईरत आली आसं. यकदा चिचाखाली पडलो व्हतो तवा डाये बाजूला यक ढोगुरा पडेल. तेचेवं आईना यक ठिगाळ देयेल. वर पिवळे रंगाची हाप हाताची बंडी. गुरतूल्याला गुतून गुतून तिचं पार दोरं निंगेल. आन निम्मा ऊसयेल खिसा खाली लोंबत चाला आसं. वर डोक्यात म्हॉटाली लॉखा घालीत्यात ती ट्वपी. ती तिरपी व्हयेची म्हनून सारखी सावरायचो. मॉहाळ काडाया लागंल म्हणून हातात मयावाली बारीकी कुऱ्हाड. दादा नय म्हणं पण म्या बळास घेतली आसं. आन भुईचं मुकं घेत चालेल नागवं पाय... आसा मॉवाला आवतार घ्येऊन मी दादाचे संग नळीकं चाल्लो आसं. कवा यकदाशी बाबाबरबर नळीचे रानात फिराया जाईल आसा झाला आसं मला.
          यकदाचा दगडीच्या पाणेच्या पोंडीत पोचलो. मवा बाबा आन लोल्या आजा पोंडीतली यक म्होटी दगड काडीत व्हती. वरच्या आंगाना पोंडी पक्की खनून काडली आसं. दादा म्हणत व्हता औता यनाराती. त्या यईसतवंर माती पाडून ठिवाया लागंल. दादाना मला हिरडीखाली बसावला. आन दादाय ग्याला माती खनाया. आन मया डोक्यात नुसता बाबा कवा नेईल मला फिराया. शेवटी मला काय रावंना. बाबाला ईच्यारलास म्या, "बाबा, रानात कवा जायाचा आपण?" दगड हालावता हालावता बाबा नुसता 'जाऊ ना' यवडाच म्हणला. मंग काय बसलो तेंची मज्या पयेत मुकाट. बाबानांन तेनी दगड पलटी कराया बळ क्याला का ईकडं मीच पक्का कान्या कान्या व्हयेचो. जसाकाय मीच दगडा लोटीतोय. बाबा तिडंच काम करीत व्हता मंग काय मावाला डोक्यातला पिचेरंय चालू व्हयना. मांगून मलाय करमंना मंग म्या केली सुरवाद माती ख्याळाया. नेहरीच्या वक्ख्ताला औता आली. आईनाय भाकरीची पाटी आनली. आम्या नेहऱ्या केल्या. आण परत सगळी कामाला लागली. मी मंदी मंदी बाबाला ईच्यारायचो, "बाबा सांग ना कवा जायाचा रानात फिराया?" बाबा नुसता म्हणायचा, 'जाऊ ना'. आसा जाऊ ना करता करता द्वोन हापतं ऊलागलं पण काय बाबा मला रानात नेईना फिराया. रोज नळीकं जायेचो, कवा मातीत ख्याळायचो, कवा खोऱ्याना ऊली ऊली माती वडायचो, तं कवा कवा यरीस ताकत दाखवाया म्हॉटाल्या दगडी ऊसलुन पयेचो.
        मंग यक दिवस आसास ऊठलो आन पातोय तं बाबा खळ्यात चऱ्हाट वळीत बसला आसं. मला लय नवाल वाटला आन बाबाकं ग्येलो, "बाबा, आज नय ग्याला का नळीकं?" बाबा म्हंतो, "आज आऊतकरेंनी सुट्टी घ्येतलेय." "मंग आज नेशील ना मला फिराया?" म्या ईच्यारला. "जाऊ ना" बाबाना रॉजचा ठरेल उत्तार दिला. म्या परत ईय्यारला,"खरा खरा सांग, तू आस्साच फसईतोय मला सुट्या लागल्यात तश्या." "नय रं बाबा जाऊ आज." बाबाचा ऊत्तर. आथा मातर मला खरा वाटला आन मी मॉवाला पिचेर पया सुरवादी केली. श्येवटी नेहऱ्या झाल्या आन बाबान मी निंगालो नळीचे रानात फिराया. आवतार तोच, सदानकदा ठरेल. लाल रंगाची मईवाली हाप ईजार...
           बाबाचे हातात कॉयता आसं. आन मया हातात कुऱ्हाड. तिचा काई कामंय नसं पण मला पक्की हाऊस. रानातंच फिराया जायाचा व्हता मंग बाबा रोच्च्या वाटाना नय निंगाला. वामन मामाच्यान तेंच्या मोड्याना वर निंगाला. वाटाना जाताना कुडं मॉळ बिळ दिसाताय का नय त्या हेरीत चाल्ला आसं. मला आस्सा वाटायचा का बाबाचे आंदी मलाच दिसावा. पोंडीचे आंबेचे पुडं ग्येलो. वाटाचे म्याराला यक निंबारेची काडी झाली आसं. मया हातात कुऱ्हाड. म्या हानली नेम धरून त्या काडीवं. "आरं रं रंं र रं... काय क्याला त्वा." बाबा ह्याबाकलाच बॉ ज्वारात. कुऱ्हाडीला धारंय नसं जास्त. तेचेमुळं ती निंबारेचे काडीत निम्मीच घुसली. बाबा ज्वारातंच मयेपशी आला आन कुऱ्हाड वर हिसाकली. निंबारेची काडी यका बाजूला कान्या झाली आसं. बाबाना कुऱ्हाड जशी मांग हिसाकली तसा मीही मांगचे बाजूला व्हलपाटलोच पार. *आरं बाबा हातात कुऱ्हाड दिली म्हणून कयावंय नय हानायची* बाबा जरा राग कमी करीत म्हणला. म्या मंग बाबाला म्हणाया लागलो, "का बरं, झाडंच तं हायेना त्या!?" बाबा फेटेच्या धाट्याना निंबारेची काडी मांदता मांदता सांगाया लागला.
"आरं बाबा, झाडा हायात म्हणून तं आपु हाये.ह्याच तं आपलेली जगईत्यात. वल्या काडीवं कंदी कुऱ्हाड, क्वॉयता नय हानायचा. क्वॉनताय झाड आसो पण वल्ला झाड नय त्वॉडायचा." बाबाना आजून पक्का काय काय सांगितला. पण तेच्यातून मला यक समाजला का, वल्ली काडी त्वॉडायची नय. तवापसुन झाड त्वॉडाया मॉ जीवंच व्हत नय.
           आज्याला पक्की झाडपालेची आवषादा माईत व्हती. हिंडता हिंडता श्यांबाडांमदून पक्का निरखून पयाचा. यखांदा तेचे आवषाद उपेगी झाड हाये का नय त्या पयेत आसंल बोतेक. धवळ्या आंबेच्या झुऱ्याना वर जात व्हतो. तेवड्यात बाबा गपक्यान जागेवं मुकाट उभा रयला. मी चालता चालता बाबाचे थ्वॉडा पुडं निंगून ग्येलो. पण बाबा जागेवंच मुकाट उभा रयला आसं. मंग मीय बाबाकं पयेत थांबलो. बाबा कयाचा तरी आवाज आयकत व्हता. जराश्याना बाबा चलाया लागला आन् म्या बाबाला ईच्यारला,"कयाला थांबला व्हता रं बाबा?" बाबा म्हणला,"आरं मोहरीच्या माश्या आयेटी घालून जाथ्यात. ईडं कुडंतरी मोहर आसंल." बाबा तिडलं बाजूचं मोहरीचं घरं पया लागला. बाजुलाच झुरमूडात यक बाँडाऱ्याचा पक्का म्हॉटा झाड व्हता. बाबा कसातरी तेच्या ख्वॉडात पॉचला. बाँडारेच्या ख्वॉडात यक ढोगुरा व्हता. बाबाना तेच्यात फुकून पयला. जसा फुकला तसा ढोगुऱ्यातून माशांचा भनका ऊठला. बाँडारेच्या ख्वॉडात मोहर व्हती. मोहर हाये ह्या ह्यरून मी ज्याम खुस झालो. आथा बाबा मोहर काडील आन् मी पक्का मॉद खाईल. आन् बाकीची ट्वपीत भरून नेईल घरी. मी घाई घाईत बाबापशी ग्येेलो. बाबाना थ्वाडा नेहळून पयला आन सहजच म्हणला,"जाऊदी चाल." म्या म्हणला, "म्हंजी?" बाबा म्हणतो,"रऊंदी, आथा नय काडायची." मॉवाला तं पार मुडंच हाप झाला. म्हणला आथा पक्की मॉद खाया भेटल. पण कयाचा... निंगता निंगता बाबाला ईच्यरला,"काय रं बाबा, मोहर का नय काडली?" बाबा सांगाया लागला...
           "आरं बाबा नईनय ती."
           "मंग तिला काय झाला, आपल्या पुरती तं मॉद सापाडली आसती ना..."
           "तसा नय जालू... ती मोहर आथाच बशेलंय, आथाच आंडी घातल्यात, त्या आंडेंच्या थोड्या माशा व्हऊंदी. म्हंजे त्येंची पैदास वाढंल. मंग मागून आपण ती मोहर काडू. न्हजी मंग मोहरी जगतील आन आपाली मॉदय भ्येटंल. तुमच्याय पॉराली भ्येटली पयजे का नय मॉद.!"
              तवा बाबाचा आसा सांगायचा बेत काय व्हता त्या नय कळला पर मई पॉरा आयकून मी चपापलोच आन म्हंगालो," पळ बाबा, मी नय लगीन करनार." बाबा ऊलीसा हासला आन पुडं चाल्या लागला.
              काट्याकुट्यातून बाबा वाट काडीत चालला आसं. मई बंडी आंदीच फाटेल वरून गुरतूल्याला आन जाळीला आटकून पक्क दोरं निंगत. बाबा मोहरीचं घरं पहात पहात पटापट पार पुडं ग्याला आसं आन मी गुरतूल्यातून वाट गवशित कडेच्या आंगाना चाल्लो आसं. त्यवड्यात वाटाच्या खालच्या आंगाला पाचोळ्या पक्का ज्वारात काय खरबाडला. मी जवा दचाकलोय, आन जवा ज्वारात पळत सुटलोय, मंग गुरतूला नय पयला का काईच नय. डायरेक बाबापशी जाऊन थांबलो. मॉक्कार आडचण पण यवडा पटक्यान बाबापशी पोचलो ना का काय सांगू. हातन पाय पार गुरतुल्याना वरखाडलं आसंत. बाबाना वळाखला काय झाला त्या. "काय व्हता रं?" बाबा.
 "काईच नय!" म्या खॉटा खॉटा सांगीतला. वर कड्याना बसेल वांदरा म्याकं पऊन जशीकाय हासंत व्हती. आसा यक यक गॉटा घालून पाडावाना खाली आसा वाटला आसं. पण मॉवाला ग्वाटा कयाचा जाथाय यवड्या लांब.
          कडेच्या खालच्या दांडाना आमी पुडं ग्येलो. आथा बाबाला म्या सॉडलाच नय. पुडं वाघ्यापशी यऊन थांबलो. बाबाना वाघ्याम्होरली पानटा बाजूला केली. दगडीमांग ठियेल उदबत्ती आन काडेपेटी काडली. वाघ्याला उदबत्ती लावली आन वाघेच्या पाया पडला. बाबाचा पऊन मीय पाया पडलो. पर मया सवयीपरमाना म्या बाबाला ईच्यारला, "बाबा, आपू वाघेची पुजा कयाला करीतोय."
         बाबा सांगाया लागला, "आरं बाबा तो देवंय आपला."         "कसाकाय? आन तो आपल्या शेळ्या कयाला खातोय मंग?" "आरं जालू तोय जगला पयजेल. त्याचा खानंय त्या. तो जगला तं आपला रान जगंल. आन रान जगला तं आपू जगू. आपला रान जगला पयजेल."
"पण मंग तेची पुजा कयाला करीतोय मंग आपण."
"तोवालं लय परस्नं बाबा, आरं ह्या रान जसा आपलंय तसा त्याचाय हाये. म्हॉटाले माणसा काणसांचा कसा आपू आदर करीतोय तसा तेच्या रानात गेलेवं त्याचाय आदर कराया पयजेल का नय. म्हणून आपू तेची पुजा करीतोय. वाघबारस करीतोय. आन त्याला सांगतोय का बाबा आमच्या गुरा ढॉराली, शेळ्या बकरेली, कोंबड्या कितडेली काई करू नको."
" आन मंग तो आईकतोय का?"
" नय रं जालू़, त्याला काय माईत आपू काय करीतोय त्या. पर यक मातर खरा. तो वाचला तं आपू वाचू. नयतं आपली काई लॉखा रानात यक झाड ठुनार नईत. नुसता फुपाटा रयेल यडानी."
       बाबाला आजून सांगायचा व्हता पर बाबा कयाचा तरी आवाज आयकून गपक्यान थांबला. जरूश्याना म्याच ईच्यारला,"काय रं बाबा?"
       "काय नय रं मोहरीच्या माश्या आयेटी घालून जात व्हत्या त्या आयकत व्हतो."
       थॉडासा कानोसा घ्यऊन बाबामांग मीय चालू पडलो. पण यवड्यात वाघ्याचा आजून ईच्यारायचा मी ईसरूनंच ग्येलो. बाबाकं पाणेची बाटली व्हती. चलता चलता पाणी पिलो. पक्की तहान लागली आसं. तसा झाडांचे सावलीनाच हिंडत व्हतो पर लय तहान लागली आसं. चलता चलता झुरेतल्या म्होट्या येहळ्यापशी जाऊन पोचलो. बाबा येहळेच्या खॉडातल्या घऱ्यात मोहर आलेय का नय त्या फुकून पयेत व्हता. पर काय तेच्यातंय मोहर नवथी. आथा मातर मला कटाळा याला लागला. सर्येय आथा धिंदाळमाळाकं झुकला आसं. पर बाबाला कसा सांगू का मला कटाळा आलाय. मलाच हाऊस ना.
       बाबा पुडं निंगाला का मी पळंतच बाबामांग निंगायचो. बाबा सारखा ईच्यारीत रयाचा,"जालू, आला का?" माला सारखा म्हणाया लागायचा, "आलो आलो." पण कवा कवा आशी आडचणीची वाट येयची ना का मीय जरूसा घाबरायचोच. मंग बिगीबिगी बाबापोहत जायेचो. काई श्यंबाडा तं यवडी दाट का ईच्यारता सोय नय. तेच्यात वाघ बिघ हाये का काय आस्सा वाटून जायाचा. बाबा चलताना परतेक मोहरीचे घरं पऊन घ्याचा. आन परतेक घरा आस्सा पयाचा का पयलाच घरा पयेतोय. धायटीच्या कड्याखालून जाता जाता मंदीच ऊभा रयाचा आन डोळेवं हात ठिऊन उन्हाचे तिरमीत कुडं माशा पडत्यात का त्या पयाचा.
       पुडं ढगाखाली (कड्याचा ढग) आलो. तिडं बाबाला तिरमीत माशा पडताना दिसल्या. "जालू, ईडं माशा पडत्यात हेर." माय तिरमीत माश्या पडताना पयल्या. वरून येच्या आन यका पक्क्या म्होट्या दगडाखाली जायेच्या. ईडंतं नक्कीच मोहर आसंल आसा बाबा म्हणला. दगडीपशी जायाला पक्की आडचण व्हती. बाबा वाट करीत करीत दगडीपोहत ग्याला. बाबाकं कातडेच्या वाहाना व्हत्या आन मया पायात काईच नसं. बाबाना दगडीखाली ड्वाकाऊन पयला आन म्हनला,"हाये रं मोहर." काय सांगू मी ज्याम खुस झालो. काटं पयलं नय का दगडी पयल्या नय. मीय बाबाच्या मांग ग्येलो दगडीपशी. दगडीच्या खालच्या बाजूला पक्का म्हॉटा धाव आसं. त्या धावातच मोहर आसं. बाबाना धावात फुक मारली तशी मोहरीच्या माश्या भानभान करीत ऊठल्या.
          माश्या ऊठल्या तशा चावत्या का काय म्हणून म्या मांग सरालो. आतमंदला काईच दिसत नवथा. बाबाना बाजूची माती कोयत्याना खनली. माती बाजूला केली तश्या मोहरीच्या ईऱ्या दिसाया लागल्या. सात ईऱ्या आसंत. त्याय पुऱ्या मॉधाना भरेल. म्हंजी मोहर काडाया यकदम न्यामातंय आस्सा बाबा म्हणला.
          मोहर काडायची म्हंजी तसा लय आवघाड काम. धावात नयतं झाडाच्या पॉकाळ खॉडात हात घालून ईऱ्या काडाया लागत्यात. सगळं हात मॉधाना आन् माशेनी भरून जाथंत. पर मयावाल्या बाबाईखी लय सॉप्पा काम ह्या. बाबा लय सहज सहज त्या ईऱ्या काडीतोय. 
          बाबाना जागा मोकळी करून यक ईरी तोडून बहेर काडली. आन् मॉद घ्याला काय तं पलास्टीकची साकरीची पिशी. यका ईरीतंच पिशी भरून गेली. मॉद घ्यालाच काई नसं. मंग काय, काडली डोकेतली ट्वपीन काय. ईरी तोडून बहेर काडली का तेचेबरबर पक्क्या माशा येच्या. मी त्या माशा काडीना बाजूला करायचो आन् थॉडा थॉडा ईरीचा तुकडा तोडून तॉंडात घालायचो. मॉद थोडी कडसूर लागत व्हती. बाबाला ईच्यारला कयाना आशी तं बाबा म्हणं, "आरं ही हिरडीची मॉदय, कडसार लागलंच. पर आवषादाला हिच लय भारी."डोक्यावरून माश्या भानभान करीत व्हत्या. कवाकवा डोळ्येवं तं कवा व्हटावं यत व्हत्या. कवा चावतील काई भरवसा नवथा. काय बात व्हती काणू, बाबाच्या माश्याच तावत नवथ्या. आन् चावल्या तरी बाबाचे सुजतंय नवथा.
           सहा ईऱ्या काडून झाल्या. यक ईरी तशीच रयली व्हती. तेवढ्यात बाबा म्हणला,"चाल आथा बास झाला."
 "आन् ती यक ईरी??"
 "ती रऊंदी तेलीच."
           तेलीच का रवून द्येची त्या कॉडा काय मला उमागला नय. पर यक ईरी ठुली तशीच. यखांद यळ नईन निंगेल माशेंनली ती ठुवली आसंल बाबाना. पर मॉद धरायच्या नादात म्या काय त्या बाबाला ईच्यारलाच नय. ट्वपी आख्खी मॉधाच्या ईरेनी भरली आसं. बाबाचं हातंय पार मॉधाना भरलं आसंत. बाबाच्या हाताला दोन माश्या चावल्या व्हत्या. बाबाना निंगायची घाई केली. तसा निंगता निंगता यक गरा तोंडात टाखावा आसा ईच्यार आला. तसा यक मॉधाना भरेल गरा तोंजात टाखला. तसा मया जीभीला कडक्यान काईतरी झॉंबला. तस्सा मी बॉंबलाया लागलो. बाबाना ह्यारला तं मया जीभीला मोहरीच्या माशीचा सुक घुसला आसं. बाबाना पटक्यान सुक ऊपाटला. पण जीभीला आस्सा चुनचन करी. थोड्या यळातंच जीभ पक्की जड पडली.(पुडं दोन दिस मला निट बॉलताय यत नसं)
            मॉद भेटली तं मला गलवरीच्या खॉडाचा आन् कडवानाचा ध्यानातय नय रयला. बाबाचे मांग मीय कनाट निंगालो झापाचे वाटाना. मया हातात मॉधाची टोपी आन् बाबाकं बाकी सगळा. पुडं घाटाला लागलो तं घाटाना कडकी सीत्या मामी आन् दुंद्या गावात चाल्ली आसंत. मला वाटला आथा येली मॉद द्या लागंल म्हणून मी मांगच रयलो. मुद्दाम वजं वजं चलाया लागलो. तेवड्यात बाबाना हाक मारली,"जालू, चाल लवकर." तसा मी जॉरात आलो तं बाबापशी दुंद्या आन् कडकी सित्या मामी थांबेल आसं. सीत्या मामीला बाबाना वर(डॉंगराला) काय कामा चाल्ल्यात त्या ईच्यारला आन् मला आडर दिली,"जालू, दुंदाला यक ईरी दि काडून." मॉवाला मन नव्हता पण बाबाना लय मोकळ्या मनाना मॉद द्या सांगीतली. दुंद्याकंय घ्याला काईच नव्हथा. मंग काय तिडूनंच धामनाची दोन पाना घेऊन डॉमा क्याला आन् तेच्यात यक ईरी दिली. बाबाकं पऊन मंग म्याय मोकळ्या मनाना काडून दिली. चलता चलता हातावं ययेल मॉद हाताना चाटीत व्हतो आन् परत टोपीखाली हात लाईत व्हतो. यकदाचा झापाकं पोचलो. समदेनी मॉद खाली आन् आईना काई मॉद बाटलीत भरून ठुवली. आजंय आवषादाला घरात थोडी तरी मॉद रयेतेच.
          आज वसरीवरचा बाबाचा फटू पयला का आशा लय गोठी डोळ्याम्होरून जाथ्यात. पर यक रुखरुख सारखी लागून रयेतेय मनाला. ता रुखरुख परतेक यळाला बाबाचे फटूकं पयला का बाबाला सांगून दाईतोय.
          *"बाबा, तू लय लवकर मातीत ग्याला. तुह्याकून लय काय काय माईत करून घ्याचा व्हता. झाडपालेची आवषादा, आपलं देवदिक, सणवार, पाखरा-जनावरा काय सांगत्यात त्या... लय काय काय. पर त्या माईत करून घेच्या आंदिच तू आमाली टाखून ग्याला. आथाची लॉखा म्हंत्यात का आथाची माणसा लय हुशार. पर नय. खरा नेनीक तं तुच. आरं खायाला आन नव्हता घरात तवा तुमाली कसा जगावा ह्या माईत व्हता. आन् तुमी जगलंय बी, त्याय बिगर आजाराचं. आथा ह्या लॉखाली कसंन कसं रोग व्ह सुटलंत. ह्या समद्या गोठी सांगाया त्वा परत या पयजे.*
                                                                                  *खऱ्याना सांगतो बाबा, त्वा परत या पयजे.*


          - *जालिंदर शांताबाई विठ्ठल गभाले*
             *वारंघुशी ता.अकोले जि.अ.नगर*



Wednesday, May 27, 2020

इवाईन

*इवाईन*✈️
       तवा मला मॉक्कार काम रयाचा. म्हजी सकाळूस उठलो का लवामांगच्या दगडा फॉडाया जायेच्या. त्या दगडांच्या पायी कितीन किती वखत बॉटा ठेसून घ्यतली व्हती त्याचा काई हिसाबच नई. नेहरीपोहत ह्याच काम. मंग नेहरी झाली का चिच्चाखाली जायाचा. आन आखी माती उलटी पालटी करून टाखायची. म्हंजी म्याकं ह्या करायला यक गाडी व्हती. लाकडी. ईटाचे आकाराची. आस्सा ऱ्यामटाळायचो ना गाडी दिवसभर चिच्चाखालून का पार माती ईकडूनची तिकडं आन् तिकडूनची ईकडं. आन् आवतार तं पार भुरकुंड्याच.
      म्हंजी तवा मी साळातंय जात नवथो म्हणून ह्या आश्शी कामा. तवा मला यका गोठीचा लय भ्याव वाटायचा. तसा लय गोठींचा वाटायचा पर तेच्यातली ही यक. *ईवाईन*. ईवायनाचा आवाज आला रं आला का मी चिंगाट झापाकं पळत सुटायचो. मंग पार गाडी कुडं तं काय कुडं. आन् ह्या घरातले समदेली माईत व्हता. मंग मला बॉलवायचा आसला का कोणीही मुद्दाम म्हणायचा,"जालिंदर, ईवाईन आला ईवाईन." मी काईच पयेचो नय. डायरेक झापात जाउन शिरायचो. मंदिच यखांदा म्हणायचा,'ईवायना ईवायना खाली ई, ज्यालेच्या आयला धरून नी.' आयला धरून न्याला तं मॉवाला कसा व्हईल ह्या ईच्यारानाच मी लय बेहचो. मला आठवाताय यकदा सांगईला लग्नाला गेलो व्हतो तवा आई क्वाणाच्या तरी दुसऱ्या पावणेंच्या ईडं गेली व्हती. मला क्वॉनातरी फसावला का त्वाय गेली तुला सोडून. तं मी यवडा रडंत व्हतो का क्वानाचाच आयकना. सगळी माणसा मला समजाईत पर मी काय रडायचा थांबना. कोण काय खायाला देई तं कोण काय ख्याळाया देई. शेवटी क्वानातरी मायला निरोप धाडला आन माय आली. तवा मी गप रयलो.
      आसाच यक दिवस माणसा खळ्यात प्यांढा मळीत व्हती. आन् मी आपला माती उलटी पालटी करायचा काम करीत व्हतो. तेवड्यात मय्या कानात ईवायनाचा आवाज आला. मी धुराट सुटलो आन् झापात जाऊन लपलो. खळ्यातून सगळेनी मला पयला. मंग मला घाबरावाया करताना दादा मुद्दाम म्हणला,"ईवायना ईवायना खाली ई, ज्यालेच्या आयला धरून नी." मला आस्सा राग आला ना. आस्सा कात काताऊन बहेर आलो. मायला धरून न्या म्हंत्यात याचा मला लय राग याचा. त्या रागाच्या भरात मी दादालाच म्हणलो,"आन्.. आन्.. तुह्याच... आयला... नि धरून."
      खळ्यात यकच हाश्या पिकला व्हता. पर तवापसुन यक गोठ झाली. मला कॉना ईवायनावरून घाबरावला नय का कोणी आयला धरून न्या म्हणला नय. आजूनय माय म्या बरबरंच हाये.

- *जालिंदर शांताबाई विठ्ठल गभाले*
   *वारंघुशी ता.अकोले जि.अहमदनगर*




Friday, May 22, 2020

" रखम्याय "

                       
                          🙏🏻 रखम्याय 🙏🏻




           ग्येलंसाली मी आज्वोळा गेल्तो...त्या खेपाला रखम्यायला भ्येटलो तीच काय आमची शेवटची भ्येट....

     मला आजयं ध्यानात ये...तिला दिसाया निट दिसत नव्हता तरीबी मला येष्टीत बसून दिया पार टँड कं आल्ती. जातानी खाली हातना नाय जाती म्हनून मला ऊलीसा ऊळा आन् भुज्येह हुळावळ्याचा पिठ वानाव्ळा म्हनून घेऊन आल्ती. म्या तिला शंभराची नोट देव केली तव्हा ती मह्याच हाती क्वोंबून म्हंगाल्ती....'बा...मला पैसं नकू...पुढच्या ख्येपाला येताना मला द्वान मोरांची चितरा आस्येल कमरंची पिशयी घेऊन यी...'

        येष्टी हालस्तवर पकी त्वांड भरून बोलत व्हती. येष्टी निघाली तव्हा मह्यावालं पटापट मुकं घ्येतलं आन् वरून त्येपल्याच पदराना मह्यावाला त्वांड पुसून काढला...."जपून जा...प्वोरान्ली जीव लाव...खुश्येली कळयीत जा..." ती आसा म्हनंस्तवर येष्टी सुरू झाली आन् रखम्याय बरुबरच मव्हा आजूळ सोडून मी ममयकं निघालो....

      रखम्याय तशी मह्यी चुलात आजी...पन सख्या आजीपरीस जास्तीचा तिचा मह्यायीखी लळा आसायचा. रखम्यायला येकच नात...जनी.....पन तिला दूर देसात दियेल आन् तिच्या मागं प्वोरांचा, घरदाराचा सम्दाच लचांड....तिला काय सनावाराला यियाला जमायचाच नाय. जनी जव्हा तीन येक वरसाची आसल तव्हा मव्हा मामा पान लागून म्येला...जनी आन् मी वयाना सारखाच. मी आजूळा ग्येलो का जनी आन् मी रखम्यायसंगच रह्येचो. तसा बघाया ग्येला तं म्या तिला आजी म्हनाया पैजे व्हता...पन जनी म्हनायची म्हनून मंग मीय बी रखम्यायच म्हनाया लागलू...मह्या मामीचा न् तिचा लय पटत नसायचा म्हनुन मंग तिना आपला बाड बिस्तारा पढयंला हाल्येल व्हता. तिच्या ऊलीश्या संवसारात मी आन् जनी आसायचो. आम्हाली तलाप आली का चुलीवं क्वोरा गुळाचा चेहा काय बनायचा...पितळ्येंतून फुरकं मारीत आम्ही च्येहा काय पियेचो...तं रातीशी रखम्याय आम्हाली गोठी काय सांगायची...ती आमची चाल्ती बोल्ती येक साळाच व्हती. जनी म्वोठी झाली आन् रखम्यायच्याच वळखीना जनीला दूर घ्वाड नह्येरी दिला. संम्दीच म्हनत व्हती 'वळख ना पाळख आन् आश्या लांब मुलखात जनीला कह्याला दिला...?'

   पन मामा आसतानी त्येची येक मान्येल बहीन तिकं तिरापाडाकं रह्येत व्हती म्हनून तिच्याच प्वोराला जनीला देऊन टाकला व्हता...पण प्वार मानुस्कीला लयभारी व्हता. पका त्वांडभरून बोलायचा...

      हा...तं म्या काय सांगत व्हतो....जनीला जरी जमला नाय तरी वरचेवर मी गावाला ग्येलो का रखम्यायचा हाक हावाल यिचारुनच जायेचो. ह्या खेपंला शिमग्यात ग्येलो तव्हा तिना मह्या प्वोरान्ली गाठ्या आन् कडं घेऊन ठियेल व्हतं. आन् तव्हाच फिरांडू निघाल्तो तिच आमची काय ती गळाभेट झाली....ममयला आल्येवं पंध्रायेक दिसाना समाजला का रखम्याय हिरड येचाया गेल्ती आन् वरून मानमेंढ्येवं पडून जागच्या जागीच  खल्लास झालती. मह्या मनाला लय दुक झाला. रखम्यायच्या मौतीला जाया नाय जमला पन मंग दसपिंडाला ग्येलो. जाताना म्वोराची चितरा काढ्येल कमरंची पिशयी घेऊन ग्येलो. पन त्येचा काय ऊपेग नव्हता...पिश्यी लावनारीच नव्हती रह्यली.आता चारपाच दिसापुरयी ती मह्या सपनात आल्ती...मला म्हंगाली 'बा...त्वा तं आज्वोळी यियाचा पारच बंद करून टाकलाय...येत जा वरच्यावर...' तिचाय म्हन्ना खरा व्हंता....पन तिला कसा सांगू का...

त्या पडक्या पढयं कं जाया मव्हा मनच धजावनार नाय...

                             - संतोष अनुसया द. मुठे.



" डिंग्र्या आन् म्हतारी "

             👶🏻 डिंग्र्या आन् म्हतारी 👵🏻


येक व्हती म्हतारीsss....
तिना ठिव्ला व्हता चुलीवं दूद...
दुद जाया लाग्ला ऊत्तू...
म्हतारीकं नव्हता झाकान...
मंग तिना वरून ठिव्ला हात...
तिच्या हाताला आलं तीन फ्वाॕड...
येकातून निघाली सकू, येकातून निघाली बक्कू आन् येकातून निघाला डिंग्र्या....
म्हतारी बस्ली ज्येवाया...
म्हतारीला ग्येला ठस्स्का...
म्हतारीना तीनयं प्वोरांन्ला दिला आवाज...
सकू-सकू पानी आन गं....
सकू म्हंगाली मी नाय जा...
बकू-बकू पानी आन गं...
बकू म्हंगाली मी नाय जा...
डिंग्र्या-डिंग्र्या पानी आन रं...
तव्हा डिंग्र्या म्हंगाला थांब आय मी आन्तो पानी...

मंग म्हतारीना डिंग्र्याला चुखूंड भर भाकर दिली आन् म्हंगाली... "सकू नाय कामाची.. बकू नाय कामाची...डिंग्र्याच माझा कामाचा...भाकर खातोय नेमाचा"

संप्ली मह्यी गोष्ट...सात्वाडी माझा पोष्ट

     
 - खेत्वाडी गावातून मुठ्येंच्या पेठ्यातून संतोस मुठे.



" आनवा "

                             " आनवा "


       
        लय दिसांची गोठ हाये...तव्हा मी दुस्री-तिस्रीला आसल...शिवरात म्होरं आली का आणवाचं तानं जमिनीच्या वर निघायचं...साबरीचा लवान, घुबाडदरा, साधाडमाळी, खोकार यिहीर ही चार-पाच ठिकाना आशी व्हती का जनूकाय तिढं आनवाचं दळ्हंच पेरलं आसावं...आनवाचं कंद खनून आनून मह्या आयच्या हावाली क्येलं की ती बयादवार धिवून बटाट्यावानी उकडून दियाची...मंग आम्ही संम्दी भावांडा लायनीशीर बसायचो...मही आय आनवाच्या फ्वोडी परतिकाच्या ताटात वाढायची...आन् आम्ही ती पकी चयी-चयीना खायेचो...

   तं म्या सांगत व्हतो का...मी आन् महा बा सकाळू बिगीनच उठलो...त्वांड कसातरी मुरगाळला आन् पितळीभर गुळाचा चहा प्येलो आन् आनवा खनाया निघालो...आनवा खनाया मह्या बा ना टिकाव घ्येतला व्हता...आन् आनवा आनाया म्या तंगूसची पिशयी घ्येतली व्हती...तहान लागली तं पानी पिया बारक्शी पान्येची बाटली बी पिशयीत घ्येतली व्हती...दुपारच्या पहारा पोहोत आनवा प्वोटात ग्येली पायजेत आसा मव्हा बा म्हनाला तसा मव्हा हुरूप वाढला आन् मी पाय उश्येरून चालाया लागलो...मह्यावानीच गन्प्या, दिप्या, चिंट्या, लुम्या...संम्दी प्वोरा त्येंच्या-त्येंच्या बापासंग आनवा खनाया चाल्ली व्हती...त्येंन्ली पाह्यला तसा म्या मह्या बा ला म्हंन्ला....आरं बा...उडी मार नैतं ही मंड्येळी आपल्या म्होरं जाऊन संम्दी आनवा खनून नियेची...तसा महा बाप गालातल्या गालात हासला...आम्ही साधाडमाळीला पोचलो तं तिढं गावच्या ल्वोकांची उथळनच झाली व्हती...तिढाली जमीन खनुन खनून पार ख्येकडीच्या उकीरा जशी झाली व्हती...तिढं काय मिळनार नाय ह्या मह्या बापाना ताडून तो घुबाडद-याकं निघाला...वर कनाळाला येऊन खाली घूबाडद-याकं पाह्यला तं मुंग्यागत लोकांची उथळन...तसाच महा बाप फिरांडू खोकार येहरीकं जाया निघाला...चालून-चालून मह्या पायाचं तं पार तुकडं पडाया आलं व्हतं...उन्हाना पार तव्हारी आली व्हती...बाटलीत्ला पानी तं पार क्वोहमाट झाला व्हता...तसाच द्वोन घोट प्येलो आन् मह्यी त-हा मह्या बाना पाह्यली आन् त्येना मला खांद्येवं उचलून घ्येत्ला...तिढं पोचलो तं ख्वोकार येहरीत आजुबाजूच्या गावची ल्वोका तुटून पड्येल...

     त्या ह्येरून मह्या बा ना येक त्येंच्या नावाना शियी दिली...आन् आम्ही रिकाम्या हातीच घरी निघालो...महा पका हिरमोड झाला व्हता...रिकाम्या हाती घरी आलो तव्हा मही आय आमची मांडवात वाटच बघत व्हती...तिना आम्हा बाप ल्येकाली गार माठातला पानी पिया दिला आन् तशीच जात्याकं पळाली...शेरभर वरया पाखाडल्या आन् त्येची भगर करून भात घातला...घरच्या गायच्या दुधाचा तवलीभर दही व्हता...त्या वरून टाकला आन् पका तडस लागस्तवर खाल्ला...तव्हर सवसांजच्या चार वाजल्या आसतील...त्या शिवरातीला पका कडाक उपास घडला व्हता...आजयं आनवाची गोट काढली का शिवरात आन् त्यो उपास आपसूकच डोळ्यां म्होरं येतो....


                - डांगाणातून संतोस मुठे खेतवाडीकर