बाळ हिरडा

बाळ हिरडा

आंदी हिरडा म्हंजी काय ह्या उमजून सांगतु.ह्या याक भला मोठा झाड हाय.सादारण 80 वरसाच्या पुढं जगत असंल .यचा उदाहाराण म्हंजी मह्या शेतात   मह्या जनमाच्या आंदीपसूनचा झाड.मला  जसा कळाया लागला तवा पक्का मोठा  झाड होता.तेची सावली चार पाच गुंठेच्या  जागे यवडी पडंतेय .म्हंजी अंदाज आला असंल केवढा मोठा हाये. अजून त्या झाड हाय.

आता ह्या झाडाचा उपयोग सांगतु.सावली  तर होतेयच पर अजून लई महत्म हाये.यच्या मोठ्या फांद्यांपसून शेतीची औजारा बनइत्यात  .मंग नांगराची हाळस ,ठाॅण,रूमणा,जु अन अजून काहीबाई.महाबा बनवायचा ब्वा.तसाच इंधनाचा लाकूडफाटा बी मिळाताय.

आता या झाडाला आलेला बार(मोहर फुला).सादारण एप्रिलच्या सुरवातीला बार  ययाला सुरवात होते.तवा या झाडावर पक्क्या मधमाश्या पंजाया यत्यात.सकाळ संध्याकाळ जर या झाडाखाली गॅलाका नुसता घ्याॅन्ग घ्याॅन्ग आवाज यताय अन वास भी लय भारी. या मधमाश्या या फुलांतला रस नेऊन त्येची माॅद बनइत्यात.या काळातली माॅद खायाला जरासी कडवाट लागते पर लय गुणकारी रहेतेय कारण हिरडीची माॅद म्हणत्यात.

अन आता या झाडाचा फळ म्हंजी हिरडा.मोहरानंतर बारीक बारीक फळा ययाला सुरूवात होते.सादारण मे च्या पहिल्या आठवड्यात. यालाच बाळ हिरडं म्हणत्यात.नंतर हेच मोठं होऊन पक्व होतंत याला मोठं हिरडं म्हणत्यात.आता यच्यात दोनी हिरडं औसेदी अन गुणकारी हायेत.बाळ हिरडं तोडून वाळावलं का आणखी बारीक होतंत .यचा उपयोग खोकल्यासाठी लय होतो.बाजारात यला लय मांगणी रहेतय.अन मोठं हिरडं सादारण दिवाळीच्या आसपास खुडीत्यात .मंग वाळवून इकून टाकीत्यात.यचा उपयोग औषाद ,रंग बनवाया करत्यात असी म्हणत्यात ब्वा.

 मह्या शॅतात पक्या म्हंजी  पंचीस तीस बारीक मोठ्या हिरडी आजही हायात.पर  म्या बारीक होतु तवा महाबा म्हणायचा पाॅराव तुमाली साळात जाया तुमच्या तुम्या  हिरडं करून पैसं करायचं बरका. मंग म्या  मे च्या सुट्टीत पुरा भिडायचो हिरडं वढाया. म्या लय खतरनाक गडी तवा केवढाल्याय हिरडंव माकडा वांद्रासारखा चढायचू अन  हिरडं वढायचू म्हंजी खुडायचू.दिवसाले मह्या मानापरमाणा 4/5 किलू खुडायचू.मंग खळ्यात खडकाव वाळात टाकायचू .असा रोजचा काम.मंग आघोटीला समदं हिरडं वपाया नेयचू.महा बा बी तेनी खुडेल हिरडं घ्यायचा .मंग आमी दोघं बापलॅक निंगायचू बाजरा.शेंडीत गेलेव त्या हिरडं घेणारी पक्की गथूडी वढायची का आमच्याक माप कर म्हणून. पर महा बा पक्का शॅ द्याचा त्येनली मंग ज्या  ठिकाणी टांगेल काटा असंल तिढं इकायचू .मंग महा बा मव्हं पैसं मह्याकं द्यायचा.म्या जॅम खुश होयचू.मंग जराश्याना परत महा बा क पैसं   देऊन टाकायचू.मंग महाबा मला बंडी अन  इजार घ्यायचा .खाऊ घेऊन द्यायचा.मंग  घरी निंगताना एकदम खुशीत निंगायचू.मंग उरलेलं पैसं मला साळात जाताना द्यायाचा.असा होता भौ .

लेखक.  -मनोहर  लांघी. रतनवाडी  ता.अकोले जि.अहमदनगर